EPOPEJA E BESËLIDHJES  KOMBËTARE

DEMOKRATIKE SHQIPTARE B.K.D.SH

QË NGA THEMELIMI I SAJ ME 12 Shtator 1943 e deri sot

 

Kumtesë për Manifestimin e 53 Vjetorit të Themelimit të Organizatës “BESA KOMBËTARE” nga Prof. Ymer BERISHA dhe 24 Vjetorin e Ristrukturimit të ONDSH-LPLTSH në BKDSH, mbajtur në Karlsruhe të Gjermanisë, me 18 gusht 1996.

Parë në aspektin historik, lindja dhe zhvillimi i Lëvizjes sonë mbarëkombëtare shqiptare për lirinë dhe pavarësinë e trojeve etnike shqiptare nuk ka filluar gjatë Luftës së Dytë botërore, por ajo ka gjallëruar shekuj me radhë. Duke mos u thelluar në lashtësinë e errët historike, po përmendim shkarazi: Besëlidhjen e Prizrenit më 1878-ën, Kuvendin e gushtit 1880 – të, Besëlidhjen Shqiptare të Prizrenit, Kuvendin e Gushtit të 1912-ës, Besëlidhjen për mbrojtjen Popullore të 1919, duke mos lënë pa përmendur edhe besëlidhjen e Shalës së Bajgorës të vitit 1903 të Isa BOLETINIT si dhe atë të Haxhi ZEKËS: “BESA-BESËN ” e Pejës (1899), ndërsa themelimi dhe zhvillimi i mëtejshëm i “Besës Kombëtare” të të pavdekshmit Prof. Ymer BERISHËS me shokë, e cila ndërkohë u zhvillua në një Lëvizje mbarëkombëtare për Lirimin e Tokave Shqiptare, qëndron në piedestalin e atdhetarizmës mbarëshqiptare. Historia e kësaj Lëvizje, deri para pak kohësh ka qenë e anatemuar në qarqet sunduese politike në viset tona për plot një gjysmë shekulli. Kështu që, protagonistët kryesorë të kësaj Lëvizje, duke iu “falënderuar” propagandës gënjeshtare të armikut të përbetuar antishqiptar, shpesh herë janë njollosur me epitete të ndryshme të pamerituara duke i quajtur “agjentë të huaj”, “tradhtarë”, “kolaboracionistë”, “separatistë”, “antipopullorë”, etj. Të luftosh për të drejtat e kombit tënd, për lirinë dhe pavarësinë kombëtare nuk është tradhti, por është detyrë e shenjtë. Detyrë njerëzore e kombëtare.

LËVIZJA JONË MBARËKOMBËTARE GJATË KËSAJ PERIUDHE TË MUNDIMSHME E PLOT SAKRIFICA U PËRPOQ DEKADA ME RADHË TË RUAJË THELBIN E SHËNDOSHË TË IDESË PËR ÇLIRIMIN DHE RIBASHKIMIN KOMBËTAR. Kjo veproi në rrethana të ndryshme e me emra të ndryshëm, por gjithmonë besnike e parimit të saj kryesor dhe të BETIMIT që asokohe bënin militantët e kësaj Lëvizje, sidomos në Kosovë e që thoshte: “Betohem në Librin e Shenjtë, në Flamurin Kombëtar dhe në Armë, se do të punoj me besnikëri e vetësakrificë me çmim të jetës, për kombin shqiptar dhe për çlirimin e bashkimin e tokave shqiptare në Shqipërinë Etnike!...”. Pas vrasjes mizore të ideologut të LpLTSH - “BESA KOMBËTARE”, Prof. Ymer BERISHËS, më 11 korrik 1946, në Hereq të Gjakovës me shokë, ndër të cilët ishte edhe Ndue PËRLLESHI që aty shpëtoi dhe luftoi nëpër male deri me 1949-ën. Lëvizja për Lirimin e Tokave Shqiptare –LpLTSH, mori një emër të përbashkët unik: ORGANIZATA NACIONAL DEMOKRATIKE SHQIPTARE edhe pse në Kongresin e 3-të të KNDSH, mbajtur në Kopilake me 15 e 16 gusht 1945, ishte marrë vendimi unanim për unifikimin e të gjitha forcave kombëtare në një Lëvizje të vetme e cila do të quhej: Lëvizja për Lirimin e Tokave Shqiptare - LpLTSH, dhe ku në këtë Lëvizje do të shkriheshin:

1.     “Lëvizja e Rezistencës Shqiptare ANTIJUGOSLLAVE”,

2.     “Lëvizja e LEGALITETIT” - partia mbretërore zogiste me në krye Abaz Kupin,

3.     Organizata e BALLIT KOMBËTAR,

4.     si dhe të gjitha Lëvizjet e tjera me atribut “Demokratik” të bashkohen në një Lëvizje të vetme me emrin: “LËVIZJA për LIRIMIN E TOKAVE SHQIPTARE”, shkurt: “LËVIZJA” me emër të ri duhet t’i bashkojë nën një Flamur të çlirimit dhe të bashkimit të Shqipërisë Etnike gjithë Luftëtarët e Lirisë. Patriotët e vërtetë shqiptarë.

“BESA KOMBËTARE” dhe udhëheqësit e saj e përkrahën idenë e bashkimit të të gjitha forcave kombëtare çlirimtare të shqiptarëve në një Lëvizje të vetme. Posaçërisht këtë ide e përkrahu dhe e zgjeroi udhëheqësi dhe strategu me famë, Prof. Ymer BERISHA, biografia e të cilit, mjerisht deri më sot ka mbetur e pandriçuar për brezat e rinj edhe pse dihet se ka qenë një patriot i kulluar. Disa fjalë të shkurtra mbi jetën e tij:

Prof. Ymer BERISHA u lind në Gjurgjevik të Madh të Klinës më 13. 15. 1912-ën. Shkollën fillore e kreu në Krumë të Hasit, ndërsa Normalen në Elbasan. Mbaroi degën histroi-gjeografi në Fakultetin e Shkencave Natyrore si dhe Akademinë USHTARAKE në Romë. Prof. Ymer Berisha fliste dhe shkruante 7 gjuhë të huaja. Punoi si arsimtar në fshatra të Krujës, Tropojës, Kukësit, Peshkopisë, Lushnjës dhe Beratit. Me 1941-1944, kaloi në Kosovë dhe ishte profesor i Gjimnazit dhe Shkollës Normale “SAMI FRASHËRI”, në Prishtinë. Pas “çlirimit” - riokupimit të Kosovës, u arratis në malet e Drenicës ku organizoi rezistencën e armatosur kundër pushtuesve të rinj sllavo-çetniko-komunistë. Si ushtarak me shkollë e përvojë të lartë u konsiderua dhe veproi si ideolog dhe krijues i platformës politike e strategjike për mbrojtjen e kufijve etnikë të trojeve shqiptare të Kosovës dhe viseve të saja dhe ribashkimin e tyre me Shqipërinë. I shtyrë nga AMANETI I POETIT Kombëtar, Gjergj FISHTA si dhe shtytja nga atdhetari Bedri PEJANI e shokët e tjerë, Ymer BERISHA në bashkëpunim të ngushtë me At Bernard LLUPIN, frat katolik nga Shkodra që kishte ardhur për famullitar në kishën katolike shqiptare të Pejës si dhe patriotët, Shefqet SHKUPI, kolegu i tij me profesion (profesor) Rexhep KRASNIQI, nga “Babushi” - Prof. Dr. Bedri PEJANI, mësuesi i devotshëm Haki TAHA, Selman RIZA, Ibrahim LUTFIU, Kolë PARUBI, Gjergj MARTINI, Marije SHLLAKU e shumë të tjerë, organizoi një Mbledhje në Pejë më 12 shtator 1943, ku u bisedua për themelimin e një Organizate gjithëkombëtare në të cilën do të përfshihen gjithë ata elementë patriotë që nuk kanë bashkëpunuar në të kaluarën me okupatorët. Pra, me fjalë të tjera, ishte fjala për krijimin e një Organizate thjesht kombëtare e cila do t’i mbrojë interesat e përgjithshme kombëtare të Shqipërisë Etnike pasi që Kuvendi i Mukjes ndërmjet Ballit Kombëtar dhe “Frontit Nacional-Çlirimtar” - gjegjësisht PKSH, dështoi me urdhrat e Miladin Popoviqit dhe të Dushan Mugoshës dhe si rrjedhim në Shqipërinë Londineze filloi lufta vëllavrasëse civile e cila i kushtoi Shqipërisë së gjorë mbi 12.000 viktima të pafajshme. Për të pasqyruar këtë Lëvizje dhe veprimtarinë e saj të gjatë për këto 53 vjet ekzistimi, nuk do të mjaftonin as dhjetëra libra voluminoze e jo një referat të shkurtër, prandaj do të përpiqem që të jem sa më konçiz dhe të paraqes vetëm një tablo të shkurtër të ngjarjeve sa të dhimbshme e tragjike po aq shumë krenare për luftën tonë të drejtë e të pakompromis për Lirimin e Tokave tona Shqiptare nga pushtuesit e huaj. Se si u zhvilluan ngjarjet historike të ndryshme, edhe pse njëanësore e të ngjyrosura me ideologji të huaja, e vërteta depërtoi sadopak në masat e gjera popullore dhe ato dihen, kështu që të ia lehtësoj vetes sime dhe juve rikujtimin e ngjarjeve historike që nga viti 1939 e gjer në mbarim të LDB. Unë do të përqendrohem kryesisht në situatën e rëndë që u krijua në Kosovë dhe viset e tjera shqiptare të okupuara nga Jugosllavia titiste pas përfundimit të luftës së Dytë Botërore, e cila bëri që pikërisht këtu të formohet Lëvizja mbarëkombëtare dhe që në kujtesën e popullit tonë njihet me emrin: ORGANIZATA NACIONALDEMOKRATIKE SHQIPTARE apo shkurtimisht ONDSH. Nuk ka ndonjë rast tjetër askund në Evropën Lindore, as Qendrore e të mos flasim për atë Perëndimore, pikërisht në atë kohë, në ditët e para të përfundimit LDB, të jetë themeluar një lëvizje demokratike, natyrisht pa llogaritur këtu mbetjet e shkapërderdhura të lëvizjes së rezistencës antikomuniste, që vinin nga ditët e para të luftës. Pra fjala është për një organizatë politike me program të qartë dhe me synime po ashtu të qarta politike kombëtare.

Kjo organizatë u ngrit dhe u përforcua ideologjikisht e me synime të qarta pas shuarjes së kryengritjes së Drenicës. Midis atyre që u angazhuan që më parë për formimin e LpLTSH të quajtur edhe ndryshe ONDSH dalloheshin, Prof. Ymer BERISHA, Selman RIZA, Ibrahim LUTFIU, Gjon SEREQI, Prof. Luan GASHI, Prof. Ibrahim KELMENDI, Hajredin VIDISHIQI, Shaip MUSTAFA, Halim SPAHIJA, Ajet GERGURI, Adem GLLAVICA, Osman BUNJAKU, Ukë e Shaban SADIKU, Hasan REMNIKU, Mulla IDRIZ GJILANI, Sylë HOTLI, Kap. Hysni RUDI, Hamit EMINI, Shefqet SHKUPI, Kolë PARUBI, Halim ORANA, Marije SHLLAKU, Atë Bernard LLUPI, Ejup BINAKU, Gani dhe Hasan KRYEZIU, Mehmet BUSHI, Bislim BAJGORA, Adem e Hetem VOCA, Ukshin KOVAÇICA, Ahmet SELACI, Tahir DEDA, Muharrem FEJZA, Mustafë Hetë KOKA, Shyt MAREVCI, Shemsi MRAMORI, Hajdar MALOKU - PLANEJA nga Malësia e Gjakovës, vrarë nga OZN-a në Gjonaj të Prizrenit më 2.11.1946, e shumë të tjerë, prijës në zë e me famë. Këta u përpoqën që me përkrahjen e vendeve perëndimore të realizonin çlirimin e Kosovës dhe viseve të tjera shqiptare të okupuara nga Jugosllavia dhe ribashkimin e tyre me Shqipërinë.

Lëvizja Nacionaldemokratike Shqiptare bazohet në traditën e BESËLIDHJEVE të vjetra shqiptare, por hapat konkret për formimin e kësaj organizate datojnë që nga viti 1943 kur u themelua BESA KOMBËTARE e Prof. Ymer BERISHËS dhe menjëherë pas kësaj apo më drejt: përkrah saj kur Shefqet SHKUPI, Rexhep KRASNIQI, Haki TAHA dhe Ejup BINAKU bashkë me disa veprimtarë të tjerë u përpoqën të ngrinin një KOMITET që do të punonte - në bashkëpunim me “BESËN KOMBËTARE” për çlirimin dhe për ribashkimin e trojeve shqiptare. Ata, nëpërmjet Halim SPAHIUT mbanin lidhje me Mehdi ELEZIN nga familja e Elez ISUFIT të Dibrës dhe me Abaz KUPIN. Në këtë kohë, u vendosën lidhje edhe me majorin anglez J. KEMP, i cili vepronte në Malësinë e Gjakovës dhe ndiqte edhe gjendjen politike në Kosovë. Më 3 dhjetor 1943, KEMPI u takua në fshatin Vllahën, në shtëpinë e Mehmet Ali BAJRAKTARIT, me Hasan KRYEZIUN, i cili e njohu atë me situatën në Kosovë. Ndërkohë, përfaqësuesi i misioneve angleze shtroi nevojën e formimit të rezistencës së shqiptarëve të Kosovës kundër nazifashizmit, ndërsa statusi i saj (Kosovës) do të përcaktohej në pajtim me parimet e Kartës së Atlantikut. Me 17 dhjetor po të 1943-it, KEMPI u takua me disa veprimtarë me autoritet të Kosovës. Me këtë rast, komandanti i Regjimentit të Parë të Pejës i USHTRISË SHQIPTARE, premtoi se do të vihej në dispozicion të aleatëve në rastet e zbarkimit të tyre ose të tërheqjes së trupave gjermane. Me këtë rast u vendos që këta elementë do të organizonin e do të ndërmerrnin aksione të armatosura kundër pushtuesit nazifashist. Bërthamën e këtyre formacioneve do ta përbënte KOMPANIA me rreth 200 veta, që do të formonte Ejup BINAKU. Në takimin e organizuar me 7 janar 1944, Selman RIZA premtoi se do të ndërmerrte aksione të menjëhershme kundër gjermanëve, kurse komandanti i Sektorit “KOSOVA”, të Ushtrisë Shqiptare do të ndihmonte me armë dhe instruktorë. Më 21 janar (1944), KEMPI mori një letër nga Gani KRYEZIU, ku ai shprehte vendosmërinë për të bashkëpunuar me misionin ushtarak anglez. Po atë ditë (21.1.1944), Gani, Seit e Hasan KRYEZIU dhe Llazar FUNDO së bashku me rreth 100 veta të armatosur arritën në fshatin Vllahën, në shtëpinë e Halil HOXHËS. Por, ndërsa bënte këto takime, në fund të janarit 1944, KEMPI u urdhërua të largohej nga Malësia e Gjakovës, kurse në vend të tij u emërua Hendësi, i cili vazhdoi kontaktet me Gani Kryeziun dhe veprimtarët e tjerë të rezistencës shqiptare.

Në fshatin ROGOVË të Hasit të Gjakovës, në shtëpinë e Dan DOBROSHIT, në shkurt të vitit1944 u mbajt një MBLEDHJE E DYTË e këtyre përfaqësuesve të kësaj treve, Selman RIZA, Ejup BINAKU, Shefqet SHKUPI, Halim SPAHIU dhe Sokol DOBROSHI me misionin anglez. Në këtë tubim, Hendësi u pajtua me mendimin për të miratuar një deklaratë për bashkimin e Kosovës me Shqipërinë, por menjëherë pas saj mori urdhër që të mos përkrahte më tej forcat nacionaliste shqiptare dhe të largohej nga Kosova!. Kjo ishte “politika” dhe “diplomacia” angleze dhe ajo perëndimore që u tregua qysh atëherë se sa janë gati “të përkrahin” luftën tonë të drejtë kombëtare për çlirim dhe pavarësi etnike.

Në kohën kur forcat partizane kishin filluar mësymjet e përgjithshme në Kosovë, Prof. Ymer BERISHA me 28 nëntor 1944, organizon Kuvendin e Parë të Organizatës BESA KOMBËTARE në Abri e Epërme, Skënderaj, ku morën pjesë 36 Delegatë dhe mbi 100 mysafirë të shquar, në radhët e të cilëve dalloheshin koloneli Sylejman SHKOZA, tribuni Shaban POLLUZHA, Bislim BAJGORA, Ahmet SELACI, Adem VOCA, Haredin VIDISHIQI, Miftar BAJRAKTARI, Mehmet GRADICA, Marije SHLLAKU e cila mbajti Procesverbalin e këtij Kuvendi historik, Sadik LUTANI, Rexhep GJELI, Sadik ZENELI dhe përfaqësues të Drenicës së Epërme. Në Kuvend u ftuan edhe mysafirë të tjerë, kështu që numri i pjesëmarrësve arriti në 143 veta. Aty u vendos që të punohej për shkëputjen e Kosovës dhe viseve të tjera shqiptare nga Serbia dhe Jugosllavia si dhe të sabotohej çarmatimi i popullit shqiptar që do të bashkohej me Ushtrinë e ardhshme Kombëtare Shqiptare. Këtu, në këtë kuvend u zgjodh edhe Kryesia e Organizatës BESA KOMBËTARE me kryetar Prof. Ymer BERISHËN dhe Sekretar Ismail Ymer Thaçi nga Zakuti si dhe funksionarë të tjerë. Gjithashtu, u aprovua një Program i qartë kombëtar dhe u caktuan kahet e angazhimit për shtrirjen organizative të saj, sidomos në radhët e rinisë. Posaçërisht në këtë Kuvend historik bëri përshtypje të thellë tek pjesëmarrësit, fjalimi i një vajze të re shqiptare, të armatosur me automatik dhe pistoletë dhe me kësulën e bardhë mbi kokë. Ishte ajo, luanesha e Shkodrës, studentja Marije SHLLAKU. Ajo tha ndërmjet të tjerash: “Vëllezër, koha ka ardhur që trojet tona të lara me gjak vite me radhë, të çlirohen dhe të rikthehen në gjirin e atdheut të tyre tek Nëna Shqipëri. Mirëpo rrjedhat historike u zhvilluan ndryshe: gjatë gjysmës së dytë të nëntorit 1944, forcat partizane e vendosën pushtetin okupues në këto treva. Prandaj “BESA KOMBËTARE” si dhe të gjitha formacionet e tjera patriotike e kombëtare u detyruan të kalojnë në ilegalitet. Veprimtarët e “BESËS KOMBËTARE” morën pjesë në kryengritjen e Drenicës të udhëhequr nga Shaban POLLUZHA, kurse pas shpartallimit të saj u riorganizuan dhe u përqëndruan kryesisht në Rrafshin e Dukagjinit dhe të Shalës së Bajgorës.

Pas ripushtimit të Kosovës nga Jugosllavia, përkrahësit e idesë që synonte të zgjidhte problemin e Kosovës me ndihmën e aleatëve perëndimorë, u vunë në ballë të rezistencës shqiptare. Disa prej tyre si Halim SPAHIU, Gjon SEREÇI, Ibrahim FEHMIU, etj., u përpoqën të vepronin përmes institucioneve ekzistuese, ndërsa shumë të tjerë kaluan në ilegalitet dhe iu bashkuan grupeve të RREZISTENCËS. Halim SPAHIU u zgjodh kryetar i Këshillit Nacional - Çlirimtar të rrethit të Sharrit (Prizrenit) dhe u propozua për anëtar të Këshillit Krahinor Nacionalçlirimtar.

Me iniciativën e Halim SPAHIUT në Prizren, në pranverë të vitit 1945, u formua K.Q. i O.N.D.SH. me kryetar Tahir DEDËN dhe anëtarë, Ibrahim FEHMIUN, mulla Maliq BALIUN, Basri SALLKON dhe Rexhep AVDYLIN. Komiteti u angazhua për riorganizimin e degëve dhe për bashkimin me të, të elementeve të tjerë që luftonin për çlirimin dhe ribashkimin e Kosovës dhe viseve të tjera me Shqipërinë. Për hartimin e Statutit që do të shërbente për drejtimin unik të LpLTSH - gjegjësisht Organizatës Nacional Demokratike Shqiptare dhe për zgjerimin e rrjetit të saj, u angazhua Rexhep MBORJA që erdhi nga Korça. Anëtarët e Komitetit Qendror të ONDSH do të punonin për formimin e Komiteteve të Rretheve dhe të Komunave dhe kishin për detyrë të evidentonin krimet e reparteve jugosllave dhe të gjithë atyre që u likuiduan dhe u keqtrajtuan nga formacionet ushtarake dhe OZN-a jugosllave. Këto të dhëna do të përdoreshin për të dëshmuar në opinionin e brendshëm e sidomos të jashtëm (botëror) gjendjen e rëndë të shqiptarëve nën sundimin serbo-jugosllav. Në kushtet e atëhershme, ishte e vështirë dhe mbase e pamundur që të mblidheshin dhe të ruheshin shënimet e plota për të gjithë ata që pësuan nga dhuna, terrori dhe genocidi që u ushtrua ndaj popullit shqiptar në Kosovë dhe në trevat e tjera shqiptare nën ish - Jugosllavi.

Në përputhje me vendimin e K.Q të ONDSH, nga fundi i majit të vitit 1945, u formua KOMITETI I RRETHIT TË SHARRIT - (Prizrenit) i përbërë nga Xhemil FLUKU, Sefedin AHMETI, Abdullah HAJRULLAHU dhe Abdulla HAMZA, komitet, i cili lidhjet me qendrën i mbante përmes Ibrahim FEHMIUT. Komiteti i Rrethit të Sharrit - (Prizrenit) mbante lidhje me Ali RIZËN, Sali ZHURIN, Prof. Ymer BERISHËN, Mehmet BIÇAKUN, Haxhi BAJRËN dhe Beqir BAJMAKUN.

Në Prizren u formua edhe Komiteti i Grave me në krye me patrioten, Nesibe ZHURIN dhe Laura SHMANIN.

Për themelimin e Komitetit të ONDSH për rrethin e Gores - (Dragashit) u caktua Kamber NEXHIPI nga fshati Brut.

Tahir DEDA, kryetar i KQ të ONDSH, në fillim të qershorit të vitit 1945 me ndihmën e Qamil JEMINIT dhe të Sadik MEHMETIT - “Peçanit”, formoi KNDSH-në në rrethin e Suharekës me 4 anëtarë.

Në fshatin Kabash me iniciativën e Rexhep AVDYLIT, u formua KOMITETI KOMUNAL i KABASHIT me 5 anëtarë, ndërsa në Has të Prizrenit komiteti komunal kishte 6 anëtarë, etj.

Në bazë të direktivave të Tahir DEDËS, mulla Maliq BALIU, riorganizoi Komitetin në rrethin e Rahovec, që ishte formuar nga Rifat KRASNIQI, në mars të vitit 1945. Kryetar i tij u zgjodh Kajtaz RAMADANI - “Leka”, sekretar Rifat KRASNIQI, kurse anëtarë, Ahmet DERGUTI, Kadri MINUSHI, Sheh MUHEDINI, Vahid Mustafë KALIMASHI, Kajtaz RAMADANI, i biri i Ramadan SHABANIT të Kijevës, gjatë LDB kishte mbajtur kontakte me Fadil HOXHËN, por pas saj, duke parë mashtrimin që iu bë popullit shqiptar, u vu në ballë të REZITENCËS SHQIPTARE në Rahovec dhe më gjerë. Ai mbante lidhje me grupet e rezistencës që vepronin në Rahovec e deri në PODGUR e Shalë të Bajgorës. Rifat KRASNIQI shpresonte se aleatët perëndimorë nuk do ta njihnin Jugosllavinë dhe se mund të pritej ndërhyrja e tyre në Shqipëri e në Kosovë, çka do të bënte të mundur çlirimin dhe bashkimin e tyre. Ky Komitet denoncoi në mënyrë të veçantë terrorin dhe gjenocidin që po ushtrohej ndaj shqiptarëve nga pushteti okupues jugosllav i Titos.

Komiteti i Komunës së Carrallukës të Rahovecit (ONDSH) kishte 4 anëtarë dhe drejtohej nga Selim SHABANI, kurse ai i komunës së BANJSKËS me 5 anëtarë udhëhiqej nga Bislim HALITI. Në komunën e Ostrozubit komiteti kishte 2 anëtarë, ndërsa në Kijevë 5 Komitetet e ONDSH u formuan në Gllogofc, me kryetar Limon ISUFIN, në Lubovec vepronte Ismail ISUFI, në Përçevë: Abdyl SYLA, në Obri: Avdi RAMADANI, në Svërkë të Gashit: Hajdin SAHITI dhe Binak DAUTI, në Ujmir: Fazli ALIA, në Plloçicë: Sahit DINA, në Dobërdol: BARDHEC Dosë PRENKU, etj. Rifat KRASNIQI formoi komitetet në Piranë, Bratotin e Dollc, kurse mësuesi Vaid Mustafa në komunën e Mamushës; në Bellacërkë drejtues ishte Rexhep AVDYLI, etj. Komitetet Komunale të ONDSH kishin këtë strukturë organizimi: Kryetari, Nënkryetari, Sekretari, Arkëtari dhe një Anëtar.

Tahir DEDA dhe Basri SALLKO u angazhuan për zgjerimin e rrjetit të komiteteve të ONDSH edhe në Rrethin e Ferizajt. Për këtë qëllim, ata kontaktuan me Ahmet EFENDINË dhe Ismail GORANIN nga Shtimja, i cili kishte luajtur një rol të rëndësishëm në organizimin e qëndresës së armatosur në Ferizaj dhe në Gjilan (në Ferizaj me 2.12.1944 dhe në Gjilan me 23.12.1944). Në Ferizaj dhe rrethinë veprimtarë të ONDSH ishin edhe Metush RAMA dhe Agush DUSHKU nga Kozerci, Xhemë SADRIA nga Polluzha, etj.

Veprimtari të gjerë zhvillonte KNDSH i Rrethit të Pejës që përbëhej nga At Bernard LLUPI, Marije SHLLAKU, Prof. Ymer BERISHA, etj. Ky Komitet si dhe BESA KOMBËTARE, mbanin lidhje me patër Anton HARAPIN në Shkodër dhe me KNDSH të Rrethit të Sharrit - Prizren.

Në atë kohë nga Sylejman LLESHI u formua KNDSH i Rrethit të Gjakovës. Ky Komitet u bë vazhdues i veprimtarisë patriotike të Sylejman Kryeziut, Paulina SHESTANIT - profesoreshë, Haki TAHËS, Hajdar PLLANEJËS dhe Gjergj MARTINIT. Sylejman LLESHI formoi edhe komitetin në Ponoshec me 7 anëtarë, kryetar i të cilit u zgjodh Zenun KOMONI. Krahas këtij në Gjakovë vepronte edhe një komitet tjetër, Kryetar i të cilit ishte Mazllum CANA, kurse anëtarë: Zef NEKAJ nga Shkodra, Skender CURRI, Hilmi DULLA, Hilmi KRYEZIU, Mavrush NURA dhe Nysret ZEKA, etj.

Në Mitrovicë dhe rrethinë ishte krijuar KNDSH dhe që njihej nën emrin “KOMITETI i SHALËS SË BAJGORËS” në të cilin fillimisht bënin pjesë: Ahmet SELACI, Ukshin KOVAÇICA, Bislim BAJGORA, Haredin VIDISHIQI, Adem e Hetem VOCA e shumë të tjerë. Kurse pas vrasjes së tyre, komitetin e vazhduan deri sa u zbuluan dhe u kapën nga OZN-a, më 1950-ën e ata ishin: Bejtullah SAHITI, Hajrullah HALILI, Sinan ALIJA, Imer AJETI, Avdyl HALILI, Shefqet KAMBERI, Zejnullah MEHMETI, Zejnel SHABANI, Hajzer FERIZI, Zeqir RASHIDI, Bislim FAZLIU. Këta të 11 u dënuan me burgim të rëndë prej 3 deri në 15 vjet ku edhe vuajtën dënimin në “Bella Kuça” - “Shtëpia e bardhë” të Nishit.

Komiteti i Rrethit të Prishtinës të ONDSH u formua nga Ramadan AJVAZI dhe Mehmet KUMANOVA. Këta ia arritën të formonin disa komitete komunale e rajonale, si në Fushë Kosovë, Komoran, Sedllar, Bardhosh (Devet Jugoviq), etj. Komiteti i Fushë Kosovës mbante lidhje me Drenicën dhe me qendrat e tjera të Kosovës dhe më gjerë. Ky Komitet, nëpërmjet Adem MURATIT, e shtriu rrjetin organizativ edhe në Podujevë ku u formua Komiteti i Rrethit, me në krye Ramë MUHARREMIN (hoxhë) nga Hertica, të cilin e njohim edhe me emrin mulla Ramë GOVORI, kurse në Kolaj (Koliq) komiteti kishte 11 anëtarë.

Në kuadrin e ONDSH, vepronte edhe KOMITETI NACIONAL DEMOKRATIK I RINISË SHQIPTARE, me Prof. Gjon SERREÇIN, që në fakt ishte ideatori dhe organizatori kryesor i KNDSH.

Në Gjimnazin e Prishtinës mësimdhënësit: Gjon SERREQI, Luan GASHI, Ymer BERISHA, etj., bashkëpunonin me nxënësit Hamdi BERISHA, Xhahit GAFURRI, Hamdi SPAHIU, Halit HALITI, etj. Për të fshehur veprimtarinë e vet themelore, Komiteti i Rinisë vepronte në Prishtinë në emër të MBROJTJES së të DREJTAVE KULTURORE të SHQIPTARËVE. KNDSH i RINISË së Rrethit të Prishtinës përbëhej nga: Enver SALIHU, Sebë KOLIQI, Ndre LUIGJI, etj., dhe mbante lidhje edhe me Marije SHLLAKUN dhe At Bernard LLUPIN nga Peja.

Komiteti Nacional Demoktratik i RINISË SHQIPTARE me pikëmbështetje në Gjimnazin e Prishtinës e shtriu aktivitetin e vet në disa qendra të Kosovës. Mjaft aktiv ishte edhe Komiteti i nxënësve të Gjilanit, të cilin e udhëhiqnin Hamdi BERISHA, nxënës i Gjimnazit të Prishtinës dhe mësuesi Ramadan AGUSHI nga Tërpeza.

Në pranverën e vitit 1945, i riu Marsel VUÇAJ e formoi Komitetin e Rinisë Nacional Demokratike në Pejë dhe në Prizren.

Anëtarë të KNDRSH ishin: Marsel VUÇAJ, Isa ÇAVOLLI, Masar BEGOLLI, Hamza BEGOLLI, Muhamet VOKSHI, Jusuf HAXHIYMERI, Viktor GASHI, Franjo ÇIVLAKU, Jak KRASNIQI, Osman BASHA, Skender RIZAJ, Engjëll BERISHA, Shefqet KELMENDI, Ramiz KELMENDI, Kamber PAJAZITI, Miftar BALA, Binak DEMA dhe Gjergj DEDA.

Në Komitetin e Rinisë së Prizrenit, krahas Marsel VUÇAJT, i cili ishte përgjegjës për sigurimin e mjeteve materiale të Komitetit, vepronte edhe Enver SUDI dhe mësuesi Gjergj MARTINI.

Në Prizren vepronte edhe një Komitet tjetër i rinisë i përbërë nga Sebë MATEJA, Jak SHAHINI, Gita MJEDA, Luçije LEKA, Sebë KOLA, etj.

Në bazë të instruksioneve të Rifat KRASNIQIT dhe të Kajtaz RAMADANIT, Sali (hoxha) MAKSUTAJ, formoi KNDSH në fshatin ORROBËRDË të Istogut, me 5 anëtarë. Po në atë kohë u formua edhe Komiteti i Skënderajt me 7 anëtarë. Kryetar i këtij Komiteti ishte Hilmi ZARIQI, kurse anëtarë, Ilijaz CINGU, anëtar i Komitetit të PKJ, i cili më vonë iku në perëndim dhe jeton në Francë si emigrant politik, Hysen THAÇI, shef i Seksionit të Punëve të Brendëshme, Abdullah REXHEPI nëpunës finance, Kadri PAJAZITI, Ibrahim SPAHIU dhe Mulla IDRIZ BROJA.

Komiteti i Skënderajt formoi 5 komitete komunale: në Gllanasellë, në Polac, në Klinë të Poshtme, në Klinë të Epërme dhe në Runik.

Në Ferizaj, në shtëpinë e Ismail DEMËS, Prof. Gjon SERREÇI formoi KNDSH të RINISË së këtij Rrethi në të cilin u përfshinë edhe Selami TABAKU, Masar JANUZI dhe Fehmi ZHERKA.

Komitete të Rinisë së ONDSH u formuan edhe në Fushë Kosovë, në Bardhodh (Devet Jugoviq), në Obiliq - (Komiteti i Xehetarëve të NDSH), në Drenicën e Epërme, në Golesh, në Babush, etj.

Lëvizja NDSH, në gjysmën e parë të vitit 1945, bëri për vete 34 këshilltarë të rretheve, shumë këshilltarë të komunave dhe pjestarë të milicisë e të rojeve partizane, ndërsa në fshatra, LNDSH kishte përkrahje të plotë. Me të u bashkuan edhe një pjesë e personelit administrativ shqiptar, madje edhe nga ata që punonin në OZN-ë. Njëri ndër ta ishte Rexhep BUNJAKU, sekretar i OZN-ës për Rrethin e Kaçanikut, i cili në verën e vitit 1945, pas kontakteve në Shkup me Qemail SKËNDERIN, Azem MORANËN dhe Hasan BALLEN, bashkë me Hajrullah Halimin, Shefki MEHMETIN dhe Danush NIKËN, formuan KNDSH e Rrethit të Kaçanikut. Ky Komitet e shtriu veprimtarinë gati në të gjitha fshatrat e këtij rrethi. Në përbërjen e Komitetit të Kaçanikut ishin 4 intelektualë, 4 tregtarë, 1 klerik, 5 fshatarë të mesëm dhe 7 fshatarë të varfër.

Veprimtarë në LNDSH ishin edhe Rrustem STATOVCI, që punonte në OZN-ën e Ferizajt dhe Sabit (Qerim) GJILANI në atë të Skënderajt. Këta të dy, sikurse edhe Rexhep BUNJAKU, kanë pasur rol të rëndësishëm në shpëtimin e shumë veprimtarëve dhe patriotëve të rrezikuar nga OZN-a dhe organet ushtarake jugosllave. Madje, ka të dhëna se Sabit GJILANI e ka shpëtuar edhe vet Muharrem BAJRAKTARIN, duke e informuar mbi atentatin që po i përgatiste OZN-a në bashkëpunim me organet përkatëse të pushtetit të atëhershëm në Shqipëri, pra me Sigurimin e Enver HOXHËS, të cilin në fakt, e kishte instaluar OZN-a jugosllave.

Në kohën kur veprimtaria e LNDSH po merrte hov, repartet ndëshkuese jugosllave shpërthyen një fushatë të egër terrori që vuri në qendër të goditjes elementët e njohur atdhetarë shqiptarë. Nëpër rrethe vepronin Komisionet për zbulimin e “kriminelëve të luftës dhe të bashkëpunëtorëve të okupatorit”, të cilat (Komisione) synonin të eliminonin dhe të likuidonin shqiptarët më të dalluar në Kosovë dhe në viset e tjera shqiptare nën Jugosllavi. Vetëm në Rrethin e Sharrit - (Prizrenit), Komisioni shpalli si të tillë 21 shqiptarë e ndër ta: Prof. Bedri PEJANIN - BABUSHIN, Halim SPAHIUN, Ukë SADIKUN, Qazim BLLACËN, Avokat Ibrahim LUTFIUN, Beqir e Miftar MALOKUN, Marije SHLLAKUN, Shaqir CURRIN, etj., shumica udhëheqës dhe veprimtarë të shquar të LNDSH.

Më 18 maj 1945, në Mitrovicë u dënuan me vdekje: Osman SAHITI, trigtar, Tefik BEKTESHI, Hetem FERATI, Hamdi GASHI, Xhevdet BAJRAMI dhe Musa GASHI, kurse: Avdyl ZUBI, Ramadan REXHA, Bahri ABDURRAHMANI dhe Nebih KUÇI u dënuan me burg shumëvjeçar. Ndërkaq, mësuesin dhe veprimtarin e shquar të Lidhjes së Dytë të Prizrenit, Bedri GJINAJN e helmuan në burg dhe vdiq.

Halim SPAHIU njëherë u shkarkua nga posti i kryetarit të Këshillit Nacionalçlirimtar të Rrethit të Sharrit (Prizrenit), e mandej, në fillim të muajit korrik të vitit 1945, u arrestua së bashku me anëtarët e KQ të LNDSH, anëtarët e KNDSH të Rrethit të Prizrenit, Rahovecit, Suharekës, etj. Halim SPAHIU u akuzua se ishte organizatori kryesor i Komitetit Qendror, strumbullar i gjithë Lëvizjes, se ishte angazhuar për riorganizimin e komiteteve “balliste” - VËREJTJE: propaganda sllavo-komuniste të gjithë veprimtarët e Rezistencës kombëtare shqiptarë i grumbullonte në një thes dhe i quante qëllimisht “ballistë” meqenëse disa krerë të Ballit Kombëtar, gjatë Luftës së Dytë botërore, patën bashkëpunuar me okupatorët nazifashistë. Andaj, për t’i njollosur të gjithë si bashkëpunëtorë rë okupatorëve i quanin “ballistë” (E.K.) për formimin e komiteteve të reja të ONDSH dhe për vënien e tyre nën kontrollin e KQ të LNDSH, për rekrutimin e personave nga organet e pushtetit civil dhe ushtarak në radhët e LNDSH, për mbledhjen e shënimeve mbi “kriminelët e luftës” dhe shqiptarët e pushkatuar pa gjyq, për mbajtjen e lidhjeve me Prof. Ymer BERISHËN dhe Ismail GORANIN dhe se me aktivitetin e tij, ishte përpjekur të turbullojë mardhëniet “vëllazërore e miqësore”, me Shqipërinë e Enver HOXHËS dhe ishte angazhuar për organizimin e kryengritjes në Kosovë.

Veprimtarët e tjerë të LNDSH, si Tahir DEDA, Kajtaz RAMADANI, Rifat KRASNIQI, Rexhep (AvdyL) KABASHI, Sefedin AHMETI etj., u akuzuan për “tradhti ndaj popullit dhe atdheut” dhe sipas skenarit të përgatitur nga OZN-a, me 27.9.1945 së bashku me Halim SPAHIUN u dënuan me pushkatim, ndërsa 11 veprimtarë të tjerë u dënuan me burg të rëndë prej 1 deri më 22 vjet. Në radhët e të arrestuarve ishte edhe provokatori, Sinan HAZIRI, që u lirua. Në këtë gjykim, për ironi të fatit tonë shqiptar, Kryetari i trupit gjykues ishte Hivzi SYLEJMANI, të cilin majtistët enveristë dhe ata titistë e kanë bërë hero. Anëtarë të Gjykatës ishin: Kolë SHIROKA dhe Qamil BROVINA, kurse prokuror publik tradhtari me damkë Ali SHUKRIU. Ja që të 4-tit, ishin në shërbim të okupatorit kundër Rezistencës kombëtare shqiptare!.

KUVENDI I DYTË I “BESËS KOMBËTARE”

Me datën  4 e 5 gusht 1945, Prof. Ymer BERISHA e thirri Kuvendin e DOBËRDOLIT që u mbajt në vendin e quajtur: “LLUGA E MADHE E DAN PJETRIT”, në të cilin marrin pjesë 220 pjesëmarrës. Kuvendin e udhëhoqi Prof. Ymer BERISHA, ndërsa Marije SHLLAKU mbajti Procesverbalin e këtij kuvendi historik të Organizatës POLITIKO – USHTARAKE, “BESA KOMBËTARE” dhe grupeve guerile të Rrezistencës antikomuniste shqiptare të Kosovës, Drenicës dhe Dukagjinit!. Nga ky Kuvend, ndërmjet të tjerash u muar vendimi që BESA KOMBËTARE të përkrahë Thirrjen e SHTABIT SUPREM TË KOSOVËS të Adem GLLAVICËS për mbajtjen e Kongresit të Parë të Lëvizjes për Lirimin e Tokave Shqiptare - LpLTSH. Në këtë Kuvend, në të cilin përveç 158 veprimtarëve dhe udhëheqësve të 19 grupeve të rezistencës, merrnin pjesë edhe 62 mysafirë të shquar gati nga të gjitha trevat e Kosovës si Ukë SADIKU me të vëllanë Shabanin, Demë Ali POZHARI, Ndue PËRLLESHI, Zef Gjin DODA, Zeqë SOKOLI, Qazim BAJRAKTARI, Alush SMAJLI, Adem SHALA, Hajredin VIDISHIQI, Nijazi ALISHANI, Zukë HAXHIA, Islam TABAKU, Bik PAZARI - Dresheviqi, Ilijaz BROJA, Rexhep GJELI, Sadik LUTANI, Ferat KOTORRI, etj. Prof Ymer BERISHA në këtë Kuvend u zgjodh udhëheqës politik i të gjitha grupeve kryengritëse shqiptare në Kosovë, kurse Ukë SADIKU u caktua KOMANDANT USHTARAK. Në Kuvend u zgjodh edhe kryesia e Organizatës “BESA KOMBËTARE” prej 12 vetash dhe u caktuan Ndërlidhësit për trevat e ndryshme shqiptare, si, Feriz BOJA dhe Adem SHALA, për Istog, Tutin, Rozhajë dhe Novi Pazar; Sadik LUTANI për Drenicë; Demë Ali POZHARI për Dukagjin; Shemsi FERRI për Plavë e Gusi, Shahin GERDOVCI për Llap; Bislim BAJGORA dhe Haradin VIDISHIQI për Mitrovicë dhe Shalën e Bajgorës; Osman BUNJAKU për Vushtrri; Ymer BERISHA mbante lidhjet e Kosovës me Shqipërinë e Veriut.

Në gushtin e vitit 1945, SHTABI SUPREM i KOSOVËS, i Adem Selim GLLAVICËS, do të ftojë një takim të përfaqësuesve të gueriles shqiptare dhe të organizatave të NDSH-së. Takimi do të mbahet në KOPILAKË, me 15 e 16 gusht 1945, midis Moravës së Epërme e Karadakut të Shkupit. Midis krerëve, në këtë takim që në histori ka hyrë si Kongresi i Parë i LpLTSH dhe, njëkohësisht edhe si Kongresi i tretë i Ballit Kombëtar, gjegjësisht: Organizatës Nacional Demokratike Shqiptare, çka lind një konfuzion, të cilin kësaj radhe duhet sqaruar. Pse u quajt Kongresi i 3-të i Ballit Kombëtar?! Sepse shumica dërmuese ishin nën influencën e Ballit Kombëtar dhe Lëvizjen NDSH e konsideronin si vazhduese të Ballit edhe pse në realitet LNDSH dallohej shumë nga Balli Kombëtar; shquheshin: Hysen TËRPEZA, Adem GLLAVICA, Prof. Ibrahim HAKIU - KELMENDI, Prof. Luan GASHI - prishtinas nga Tirana, Tefik TANISHECI, Hasan KABASHI - VITIA, Dinë Hoxha - KAÇANIKU, Qazim Sefë - LLUGAXHIA, Qazim SOPA - ZEKBASHA dhe rreth 25 veta të tjerë, si Hajriz KAJOLLI, Sylë HOTLA, Haredin VIDISHIQI, etj. Të tjerët ishin kryesisht delegatë të organizatave të NDSH-së, ose veprimtarë të NDSH-së. Komitetin e Shkupit, i konsideruar si Komiteti Qëndror i LNDSH e përfaqësuan: Kemail ALIU - SKENDERI, Mexhid Haki ZYBERI dhe Xhemail BLLACA. Mbledhja u mbajt në shtëpinë e Zylbehar KOPILAKUT. Mbledhja i zhvilloi punimet dy ditë dhe për shkak të rëndësisë që pati për LËVIZJEN E RREZISTENCËS SHQIPTARE në përgjithësi, do të konsiderohet si Kongresi 3-të i Ballit Kombëtar kurse në realitet ky ishte Kongresi i Parë i LpLTSH - Lëvizjes për Lirimin e Tokave Shqiptare. Delegatët vendosën për zgjerimin e komiteteve në të gjitha qytetet dhe fshatrat shqiptare, për formimin e lidhjeve me njësitë e armatosura, furnizimin e tyre me ushqime, veshmbathje, armë e municione, për të mbajtur kontakte me konsullin anglez Xhorxh HERBERG, dhe atë të Turqisë Emin GERÇEG, në Shkup. LpLTSH u njoh në këtë Kuvend me raportet e delegatëve mbi aktivitetin e Komiteteve NDSH në Itali dhe në Greqi dhe për lidhjet e udhëheqjes së Lëvizjes së Rezistencës Shqiptare në viset nën robërinë jugosllave me patriotin Mit’hat FRASHËRIN, Kryetar i Ballit Kombëtar dhe njëkohësisht Kryetar i Komitetit Nacional Demokratik “Shqipëria e Lirë”, nga Italia. Kongresi i Kopilakës (Kongresi i Parë i LpLTSH) mori vendime të rëndësishme: emërtimi i Lëvizjes së Rrezistencës me emrin: Lëvizja për Lirimin e Tokave Shqiptare - LpLTSH - për shkak se, siç u theksua disa herë më lart, emri i Ballit ishte komprometuar në sytë e aleatëve si organizatë profashiste, çka në realitet nuk është aspak e vërtetë, mirëpo propaganda e Kominternit e kishte arritur qëllimin e vet përmes agjentëve të saj që vepronin në Shtabin suprem jo vetëm të Britanisë së Madhe por edhe gjetiu, në boshtin e Aleancës antihitleriane, dhe kjo së paku për botëkuptimet e anglo-amerikanëve ishte mjaft.

Lëvizja me emër të ri, duhet t’i bashkojë të gjitha organizatat dhe rrymat politike antikomuniste dhe antijugosllave nën një Flamur - të ÇLIRIMIT dhe të BASHKIMIT të SHQIPËRISË ETNIKE. Balli Kombëtar këtë punë nuk mund ta realizojë.

Ndër vendimet e tjera të Kongresit të Parë të LpLTSH në Kopilakë janë:

a)     lëvizja do të punonte për të depërtuar në organet shtetërore dhe në Shoqatat “legale” të pushtetit okupues;

b)     për përcjelljen e konkluzioneve u angazhuan Qemail SKENDERI dhe Mexhid ZYBERI, të cilët do t’i shpërndanin ato nga Shkupi në Kosovë dhe në Viset e tjera shqiptare;

c)     komiteti Qendror i NDSH-së në SHKUP është organi politik më i lartë i Lëvizjes për Lirimin e Tokave Shqiptare, dhe lidhje e vetme e Lëvizjes LpTSH me Komitetet Shqiptare në Greqi dhe në Itali;

ç)   Guerilja shqiptare, ballistët, zogistët, Besa

      Kombëtare dhe gjithë të tjerat të quheshin: Ushtria

      Popullore Demokratike Shqiptare - UPDSH.

Kongresi i Parë i LpLTSH, emëroi Shtabin e Luftës dhe në sajë të guximit që tregoi në takimin me Shefqet PEÇIN, komandant suprem i UPDSH-së, u emërua Hysen TERPEZA – Cakiqi, nga Terpeza, kurse komandant të Batalioneve: Hasan KABASHI, Bajrush XHAKLI, Rexhep OKLLAPI, Shaban HALITI dhe Din HOXHA.

Në Shtabin e Luftës së UPDSH-së ishin edhe Prof. Ymer BERISHA për Zonën e Dytë të Kosovës, Adem GLLAVICA, i ngarkuar për propagandë, si dhe Prof. Ibrahim KELMENDI dhe Prof. Luan GASHI. Ibrahim KELMENDI do të delegohet për propagandë në vise të Shkupit - Tetovës, ku me ndihmën e Hasan BILALLIT dhe të veprimtarëve të tjerë të LNDSH u lidh me konsullin anglez dhe atë turk. Si ndërlidhës shërbeu Zef BERKOVIQI nga Janjeva, i cili për rreth 35 vjet punonte si korrier në konsullatën angleze. Nëpërmjet këtij kanali, u organizua kalimi i dy grupeve të të arratisurve për në Greqi, ndërsa grupet që ishin orvatur për të kaluar në mënyrë të paorganizuar e kishin pësuar nga OZN-a, ose nga forcat ushtarake kufitare të Shqipërisë dhe të Jugosllavisë. Luan GASHI në këtë Kongres u caktua për propagandë në viset e Suharekës dhe Prizrenit.

Në Kongresin e Kopilakës ishte i pranishëm edhe i deleguari i posaçëm i Mulla Idriz GJILANIT, ish komandant i të gjitha forcave ushtarake për Mbrojtjen Kombëtare të Shqipërisë Etnike, pikërisht Salih SADIK - GJYRISHEVCI, ilegal edhe për vet kongresistët.

Kongresi i Parë i LpLTSH të Kopilakës, aprovoi platformën për një thirrje që Shtabi Suprem i Ushtrisë Popullore Demokratike të Kosovës duhej t’i lëshonte popullit. Meqenëse ndjekjet e gueriles shqiptare nga OZN-a dhe njësitet ushtarake sllavo-komuniste u shpeshtuan dhe jeta në malet e Kosovës u bë e pamundur për luftëtarët e lirisë, u mor vendimi, sipas urdhrave të marra nga Komiteti Shqiptar në Greqi, që të largohen nga trojet e tyre dhe të emigrojnë në Greqi. Më parë u largua grupi i Moravës, me në krye Hysen TËRPEZËN, Hasan dhe Rexhep KABASHIN, Bajrush XHAKLIN, Hamdi JASHARIN, Bahtir DUMNICËN - të cilin e vrau agjenti i OZN-ës pas shpine, pikërisht në të kaluar të kufirit jugosllav, etj., kurse më pas grupi kosovar, me në krye me Prof. Ibrahim KELMENDIN, Inxh. Adem GLLAVICËN, Ismail GORANIN, Qazim LLUGAXHIUN, etj. Me largimin e këtyre dy grupeve të mëdha, qëndresa e armatosur në Kosovë u dobësua shumë, ndërsa për ta drejtuar atë, mbetën Prof. Ymer BERISHA, Prof. Gjon SERREÇI, Ukë SADIKU, Avokat Ibrahim LUTFIU, Ajet GERGURI, Hasan BILALLI, Kapiten Hysni RUDI, Mehmet BUSHI, Marije SHLLAKU, Azem MORANA, Azem JASHANICA, Abdullah MUSLIU, Hamit EMINI – “Doktori”, etj.

Në verë të vitit 1945, u iniciua mbajtja e një KUVENDI të forcave demokratike në Shqipërinë e Veriut, përkatësisht në Mirditë, të cilin e kishte thirr Mark GJONMARKAJ me shokë. Nga Kosova u ftuan të merrnin pjesë Prof. Ymer BERISHA, Ukë SADIKU, Qazim BAJRAKTARI, Ndue PËRLLESHI, Demë Ali POZHARI, etj., kurse nga fundi i verës së po atij viti (1945), parashihej mbajtja e një Kuvendi gjithëkombëtar. Pas kthimit nga Mirdita të Prof. Ymer BERISHËS, Ukë SADIKUT dhe të prijësve të tjerë, vazhduan përgatitjet për Kuvendin e kryeparëve të Grupeve të Rezistencës Antikomuniste dhe të veprimtarëve më të dalluar të LNDSH në Kosovë dhe viset e tjera shqiptare, mirëpo ky Kuvend, si i tillë nuk u mbajt kurrë për shkak të rrethanave të njohura; pas zbulimit dhe arrestimit të KQ, me ç’rast LNDSH u godit shumë rëndë. Më pas ajo do të vepronte e ndarë në dy sektorë: Sektori i Parë, që njihej me emrin BESA KOMBËTARE dhe që përfshinte Rrafshin e Dukagjinit, udhëhiqej nga Prof. Ymer BERISHA. Sektori i Dytë me seli në Prishtinë, udhëhiqej nga Ajet GËRGURI DHE Gjon SERREÇI.

LpLTSH – LNDSH, u përpoq për të shtrirë rrjetin edhe në qendra të tjera në Maqedoni ku Dega e Shkupit u formua nga Hasan BILALLI, Azem MORANA, Qemal SKENDERI dhe Halim ORANA; dega e Tetovës nga Mehmet BUSHI, Mexhid ZYBERI dhe Nexhmedin BESIMI; Dega e Dibrës nga Dr. Qeram ZLLATKU, Osman CAMI dhe Vedat TËRSHANA.

Më vonë, Dr. Qeram ZLLATKU do të formojë Degën e LpLTSH - ONDSH e Strugës.

Në shtator të vitit 1945, organet e OZN-ës u përpoqën të arrestonin Prof. Gjon SERREQIN dhe Ajet GËRGURIN, por ata arritën të kalonin në ilegalitet dhe u strehuan në Drenicë. Për strehimin e tyre dhe të veprimtarëve të tjerë, një ndihmë të çmuar dha edhe Azem JASHANICA, i cili, pas shpartallimit të Kryengritjes së Drenicës, kishte strehuar dhe u kishte siguruar leje pune më shumë se 50 luftëtarëve të Shaban POLLUZHËS, pasi punonte si mbikëqyrës në hekurudhë. Ndërkohë, ai mbante lidhje me Ajet GËRGURIN, Gjon SERREÇIN dhe Ibrahim LUTFIUN, ndërsa Daut HASHANI, komandant i milicisë në Fushë Kosovë, ndihmonte me armë dhe municione grupet e armatosura.

Pushteti okupator jugosllav dhe aleatët e tij në Shqipërinë e Enver HOXHËS dhe Koçi XOXËS, filluan ofensivën e përgjithshme e të përgjakshme për të likuiduar grupet e armatosura, të intelektualëve dhe të veprimtarëve demokratë shqiptarë. Me 4 shtator të vitit 1945 forcat e Brigadës së Parë të Bokës (Malit të Zi) dhe Brigadës së “Korpusit të Mbrojtjes Popullore” - e njohur me emrin famëkeq sllav: OZN-a - odeljenje za zashtitu naroda -; sulmuan grupet e drejtuara nga Ukë SADIKU dhe Ymer BERISHA, në rradhët e të cilëve kishin depërtuar edhe agjentët e OZN-ës me në krye Nazmi KURSANIN, kapiten i Armatës jugosllave, me pseudonimin: “Kapiteni NISIM”. Nëpërmjet këtij rrjeti u saktësua vendstrehimi i bashkëluftëtarëve të Ukë SADIKUT dhe Marije SHLLAKUT, të cilëve u printe vëllai i Ukës, Shabani. Më 12 shtator 1945, në vendin e quajtur Qelija e Jellovcit, afër Siçevës, repartet e këtyre brigadave gjakëpirse sllavo-komuniste u përleshën me pjesëtarët e këtij njësiti, të cilin e shpartalluan. Në përleshjen që zgjati që nga mesnata e tërë ditën, ranë: Sadik LUTANI, Metë DINI, Selim COLI, Smajl HAJDARI, Rexhep ADEMI, Pjetër TOMA - truprojë besnik i Marije SHLLAKUT, Zef SOKOLI me të birin, Markun, Ali ZEQIRI, Zekë JETULLAHI, Mujë AHMETI, Tafil UÇA. Po ashtu, në këtë betejë u plagosën: Alush e Murat SMAJLI, Ali META, Isa Sadri HOTI, Sokol AHMETI, Jusuf BAJRAMI, toger Rexhep ISMAJLI dhe Shaban SADIKU, i cili më pas vdiq nga plagët e marra në Gjurgjevik. Ndërkohë Brigada e Parë e Bokës, pati 11 të vrarë e shumë të plagosur, ndërsa hakmarrjes nuk i shpëtuan fshatarët e pafajshëm. Në Jellovc u vranë, u therën me bajoneta e u ngulën në hunj gardhi 6 njerëz, ndërsa në Siçevë 8 veta. Në radhët e të plagosurve ishte edhe luanesha Marije SHLLAKU, e cila edhe pse kishte marrë disa plagë të rënda në trup, shpërtheu rrethimin bashkë me Musli HOTIN dhe u fshehën në tubat ose kaçubat e misrit në arën e Avdyl DEMAKUT nga Resniku. Brahim MALA i Siçevës, i dalë në Resnik, mori lidhje me ta dhe dërgoi ushqim. Musliu pas pak vdiq nga plagët, ndërsa Marija u nis drejt Açarevës, pasi fshatrat përreth Çelisë ishin të mbushura me partizanë. Kur doli te shtëpia e Sylë VRANIQIT, ajo i pa disa vendas dhe i pyeti se kah i bie Dobërdoli (ku kishte vendstrehimin qysh para Kuvendit të Dobërdolit), por ata e dorëzuan në shtëpi të Xhemë BAJRAMIT të Açarevës dhe e lajmëruan OZN-ën në Skënderaj. Erdhi shefi i policisë, Shaban GUTIQI, dhe e burgosi. Nga ana tjetër flitet se Marijen e gjeti njëfarë Rexhep SELIMI, i cili ia dorëzoi OZN-ës në Skenderaj. Pas torturave të bëra në Skenderaj, e dorëzuan në OZN-ën e Mitrovicës, ku e “liroi” nga burgu kapiteni i armatës jugosllave dhe OZN-ashi i mallkuar, Nazmi KURSANI, i lindur më 1916 në Prishtinë, por me prejardhje nga Gjakova. Ai luajti një lojë makabre ndaj Marijes, duke e mbajtur të “fshehur” në banesën e tij në Mitrovicë dhe duke bërë lojën e “korrierit ballist”, ndërmjet Marijes dhe “Shtabit Suprem të Ushtrisë Popullore NDSH” - gjegjësisht kryeudbashit Gojko MEDENICA, i cili e luajti këtë lojë për disa muaj deri sa i zbuloi jatakët e Marije SHLLAKUT dhe të shokëve të saj në male.

Në këto rrethana, veprimtarët e LpLTSH - LNDSH, ndonëse i shmangeshin likuidimit të kuadrove serbo-malazeze për të mos shkaktuar reprezalje ndaj popullit shqiptar, u detyruan të kundërvepronin. Prof. Ymer BERISHA, në vjeshtë të vitit 1945 urdhëroi vrasjen e vëzhguesit famëkeq të OZN-ës, Radosh TOSHIQIT nga fshati Zallç i Istogut.

LpLTSH - LNDSH vepronte në ilegalitet të thellë. Udhëheqësit e saj, edhe pas arrestimit të Halim SPAHIUT, u përpoqën të ruanin kontaktet me misionet diplomatike perëndimore. Me ta u përpoq të lidhej edhe Prof. Ymer BERISHA, për t’i informuar për gjendjen që mbretëronte në viset shqiptare. Me 22 tetor 1945 ai e informonte shefin e Misionit ushtarak anglez, gjeneralin Hadson në Tiranë për përfundimin e Kryengritjes së Drenicës dhe për gjendjen aktuale në Kosovë. Por ky raport ra në duart e OZN-ës sepse korrieri, siç u zbulua një vit më vonë, në Kongresin e Lipovicës (25 korrik 1946) kur Ymer BERISHA tanimë ishte vrarë (me 11 korrik 1946), ishte bashkëpunëtor i OZN-ës. Nga ana e tij, Gjon SERREÇI, dhe veprimtarët e LNDSH, e sidomos, ata të KQ të NDSH të Shkupit, mbanin kontakte me Konsullatën angleze dhe turke në Shkup. Këto lidhje, shërbenin për të mbajtur gjallë shpresën, nëpërmjet mundësisë së ndërhyrjes së aleatëve perëndimorë në favor të shqiptarëve të robëruar dhe zbarkimit në Shqipëri. Edhe lidhjet e herëpashershme nëpërmjet radiovalëve që mbante LNDSH me botën e jashtme u shkëputën pas vrasjes së radiolidhësit gjerman, Allojz BERGMAN, nga bashkëpunëtori i OZN-ës, krimineli Bislim MAKSUTI, i hedhur me mision shkatërrues në njësitë e Osman BUNJAKUT.

Në shkurt të vitit 1946, në fshatin Leçinë të Drenicës, u zbuluan Mulla Ilijaz BROJA dhe Ahmet BABAIQI, të cilët, për të mos dëmtuar familjen e strehuesit, u dorëzuan dhe u likuiduan menjëherë, pa gjyq. Ashtu siç ndodhi një vit më vonë në fshatin Novosella e Begut kur e zbuluan Haredin VIDSHIQIN në shtëpinë e vëllezërve BUNJAKU: Rizah, Rifat e Ferat, dhe Haredini për të mos dëmtuar familjen e strehuesve besnikë, ju dorëzua Njësive të komandantit të OZN-ës së atëhershme, Milija Kovaçeviqit, i cili pasi e mundoi dhe e torturoi Haredin VIDISHIQIN, pas tri ditë inkuizicioni, e pushkatuan në kodrat e Shalës së Bajgores ndërmjet Gunishtes së Tërstenës dhe vetëm pas tri javësh u gjet kufoma e tij e ngrirë dhe u varros në fshatin Tërstenë. Po në shkurt të vitit 1946, u burgos edhe Shaban BASHA, veprimtar i LpLTSH - dhe të KNDSH nga Peja. Mirëpo, ai edhe pse me pranga në duar, arrin të arratiset nga Kulla e Sheremetit dhe u strehua në shtëpinë e Osman BALOKUT, ndërsa më pas u bashkua me Grupin - (Njësitin) e Demë Ali POZHARIT, Aziz BEKÇELIT dhe të Mulla Zekë BERDYNËS.

Viti 1946, u karakterizua nga përpjekjet intensive të forcave okupatore për asgjësimin e LpLTSH - LNDSH dhe të mbarë Rezistencës Shqiptare Antikomuniste. Më 1 prill, forcat e ndjekjes të ardhura nga Prizreni, në malin mbi fshatin Gollubovc të Llapushës, pas një qëndrese heroike, vranë atdhetarin Alush SMAJLIN nga Llazica me të vëllain Muratin dhe Ahmet KRAJKUN nga Gjakova. Në këtë kohë, në Rrafshin e Dukagjinit kishte mbetur vetëm Çeta e Ndue PËRLLESHIT, në të cilën ishte edhe Prof. Ymer BERISHA dhe disa grupe të vogla që strehoheshin tek jatakët e tyre.

Për shkak të ndjekjeve në Kosovë, aktiviteti i udhëheqjes së Lëvizjes për Lirimin e Tokave Shqiptare - LNDSH u përqendrua në Shkup, ku u vendos të thirrej Kongresi i Dytë i kësaj Lëvizje, të cilin në historiografinë partiake e njohim si “Kongresi i IV i ONDSH”. Barra e përgatitjes së Kongresit, që u mbajt më 1 qershor 1946, në shtëpinë e Qemail SKENDERIT, ra mbi supet e veprimtarëve të KNDSH të Shkupit, Hasan BILALLIT, Halim ORANËS, Azem MORANËS, Qemail SKËNDERIT, kapiten Hysni RUDIT, etj. Veprimtarët nga Kosova, sidomos Ajet GERGURI, Prof. Ymer BERISHA dhe Gjon SERREÇI, për shkaqe sigurie, nuk patën mundësi të merrnin pjesë në Kongres. Ndërkohë veprimtari Mehmet BREZNICA u dërgua në Shqipëri dhe më pas në Greqi, për të marrë kontakt me grupet e arratisura dhe për të koordinuar veprimet e Lëvizjes, brenda dhe jashtë vendit. Mirëpo ky mision nuk solli asgjë konkrete. Në këto rrethana para Kongresit, u shtrua si detyrë parësore riorganizimi i LpLTSH në një organizatë me karakter politiko-ushtarak që më vonë do të hyjë në histori si: “ORGANIZATA NACIONAL DEMOKRATIKE SHQIPTARE“, zgjedhja e K.Q. të saj, marrja e masave organizative, politike dhe ushtarake për zgjerimin e rezistencës mbarëshqiptare. Në Kongres morën pjesë më pak Delegatë se sa ishin ftuar, kështu që, disa delegatë kishin nga dy vota. Për shembull, Mehmet BUSHI, përfaqësonte Gostivarin dhe Kërçovën, Osman AHMETI – CAMI, përfaqësonte Strugën dhe Dibrën, Kemail SKENDERI përfaqësonte Regjionin e -III-të dhe të -IV-të Shkupit, Azem MORANA përfaqësonte Regjionin e -II-të Shkupit, Ferizajn dhe Kaçanikun, Hasan Hamit BILALLI përfaqësonte Regjionin e -I-rë të Shkupit dhe Ohrin, mandej tri vota kishte përfaqësuesi i Prishtinës, Jusuf AGUSHI me pseudonim “FAIKU”. Haki Efendi HOGOSHIN, e shoqëroi në Kongres Mymin JAKUPI dhe pati dy vota: për Kamenicë dhe Gjilan. Kapiten Hysni RUDI përfaqësonte Gjakovën dhe Pejën.

Në Kongresin e Dytë të LpLTSH, gjegjësisht në Kongresin e IV-të të LNDSH u zgjodh Sekretariati i Komitetit Qendror të NDSH-së. Halim ORANA - Kryetar, Kemail SKENDERI -Zëvendëskryetar dhe Azem MORANA- Sekretar, kurse anëtarë të K.Q. u zgjodhën: Jonuz BALLA, Mehmet BUSHI, Hamdi BERISHA, Kap.Hysni RUDI, Mehmet DUMANI, Osman CAMI, Mit’hat TËRSHANA, Hasan BILALLI, Haki Efendi HOGOSHI. Për delegat për lidhje të KQ të NDSH-së me komitetet qarkore të Gjilanit, Kaçanikut, të Ferizajt, të Prishtinës, të Vushtrrisë dhe të Mitrovicës u caktua Hamdi Mulla Imer BERISHA i Gjilanit, i cili përnjëherë pas Kongresit të Dytë të Lëvizjes për Lirimin e Tokave Shqiptare apo Kongresi i -IV-të i ONDSH, i ngriti komitetet Qarkore në qytetet e përmendura më lart, pikërisht mbi platformën e re organizative të Organizatës së NDSH-së.

Në Kongresin e Dytë (IV) mori pjesë edhe Prof. Luan GASHI, Sekretar i Komitetit të Ballit Kombëtar në Peruxhia të Italisë.

Dokumenti më i rëndësishëm, i aprovuar në këtë Kongres, është “SKEMA E ORGANIZIMIT” dhe “PROGRAMI i LËVIZJES për LIRIMIN e Tokave Shqiptare - LpLTSH”. Meqë këto dokumente i konceptoi gjilanasi Halim ORANA, këtu po i sjellim pa asnjë ndërhyrje apo ndryshim:

SKEMA E ORGANIZIMIT

Parashihte:

1.     Në çdo vend (qytet a katund) formohet “Komiteti i vendit” për Lirimin e tokave Shqiptare;

2.     Për koordinim pune në mes të këtyre komiteteve të vendit janë “Komitetet epruer”.

3.     Komiteti epruer mvaret nga Komiteti Qendror. Të parët janë në lidhje me komitetet Epruer e këta me Komitetin Qendror.

4.     Çdo komitet formohet nga: Kryetari, Sekretari, Anëtar i parë, Anëtar i dytë. Dhe përgjegjës të ndryshëm simbas nevojës.

5.     Këta i ndajnë detyrat dhe përgjegjësinë simbas nevojës dhe zotësisë. Drejtimin e përgjithshëm e mban kryetari, administron dhe zbaton urdhrat e Komiteteve Eprore;

6.     Sekretari bashkë me dy anëtarët kanë: Shërbimin e propagandave të lajmeve edhe si detyrë kryesore, ndërlidhjen, ashtu edhe shërbimin ekonomik dhe politik;

7.     Shërbimit politik i takon kujdesja e posaçme. Për këtë çdo komitet formon një trup nën emnin “SIP” - (Sigurimi Politik). SIP-i. e ka për detyrë mbledhjen e informatave mbi personat e ndryshëm dhe heton sigurimin e mbarëvajtjes së veprimtarisë së komiteteve.

8.     Komitetet e vendit veprojnë në marrëveshje në mes të anëtarëve.

9.     Komitetet Eprorë kanë po këta persona (funksione); por nga shkaku se do të kenë më shumë punë, anëtarët do t’i ndajnë detyrat në rast nevoje të formojnë seksione me referentë përgjegjës.

Dokumenti tjetër me rëndësi shumë të madhe për mendimin politik shqiptar është:

PROGRAMI i LËVIZJES PËR LIRIMIN E TOKAVE SHQIPTARE

I cili përmban këto pesë pika:

1.     Liri dhe pavarësi të plotë me të drejtë vetqeverimi në bazë të vullnetit të popullit të çfaqun lirisht.

2.     Nën toka Shqiptare kuptohen krejt vendet ku banojnë shqiptarët në 60%, pa dallim se si quhet krahina e vendi dhe nga kush asht i pushtuem.

3.     Lëvizja jonë nuk ka qëndrim armiqësor kundër asnji populli fqij as kundër ndoi partie politike, vetëm insiston në mënyrë kulturore dhe me armë do të përpiqet m’i arrijtë idealit shekullor të kombit Shqiptar që të jetë i lirë dhe vetsundues në shtet të vet me kufij etnik.

4.     Mbasi të vendosen kufijt etnik, pa marr parasysh tjerat kushte të kufijve si janë ato: strategjik, ekonomik, politik, etj. në mënyrë miqsore do të shkëmbehet popullata e pakicave nacionale, tue i tërheq Shqiptarët që do të mbetin jashtë kufijve në vend t’atyne që do të shpërngulen dhe do të përcjellen jashtë.

Në kohë paqe LËVIZJA nuk do të pushoj por do të vazhdoi si shërbim rojë të të drejtave të popullit Shqiptar, si t’atyne të mbrendshmve, (e ka kuptimin: brenda kufijve etnik shtetëror), ashtu edhe t’atyne të jashtmve, ndërkombëtare, tue u - organizue për regjim me të vërtetë demokratik dhe për relacione miqësore me popujt fqi Ballkanik.